Bez wątpienia twórczość Roalda Dahla wpisała się na zawsze w kanon literatury dziecięcej. Autor pisał opowieści pełne abstrakcyjnego, czarnego humoru, gier językowych oraz złych dorosłych i dobrych dzieci. Mali główni bohaterowie są wrażliwi i niesprawiedliwie traktowani oraz oczywiście kochają czytać książki, z kolei groteskowe czarne charaktery stanowią uosobienie niesprawiedliwości i głupoty świata, a na koniec spotyka ich zasłużona kara. Równowagę stanowią nieliczni dobrzy dorośli, którzy nie zapominają, jak to jest być dzieckiem, nie stroniąc od wyobraźni.
Pomimo śmierci Roalda Dahla pod koniec zeszłego wieku, jego książki nadal żyją. W Wielkiej Brytanii prężnie działa The Roald Dahl Story Company, która popularyzuje twórczość pisarza, współpracując z m.in. fundacjami, Muzeum Roalda Dahla i Centrum Opowieści, wydawnictwami czy Quentinem Blakem, autorem ilustracji do 18 książek Dahla. Wydania jego książek są wciąż wznawiane i dyskutowane. Obecnie coraz częściej zwraca się uwagę na treści wrażliwe czy wykluczające – czy Wiedźmy nie są seksistowskie a postacie Umpa-Lumpasów z Charliego i Fabryki Czekolady rasistowskie? W 2023 kontrowersje wzbudziło wydanie przez Penguin Books zredagowanych wersji powieści Dahla z usuniętymi lub zmienionymi fragmentami. Po burzliwych dyskusjach wydawnictwo oświadczyło, że zarówno wersje oryginalne, jak i zredagowane, będą dalej wydawane.
W ostatnim czasie powstają też nowe, filmowe interpretacje twórczości Dahla – m.in. wyreżyserowane przez Wesa Andersona opowiadania Łabędź, Zdumiewająca historia Henry’ego Sugara, Szczurołap i Trucizna, pierwotnie teatralny musical Matylda oraz najnowszy film, Wonka, opowiadający o czekoladziarzu z Charliego i fabryki czekolady. Miałam przyjemność zobaczyć dwa ostatnie obrazy i chciałabym podzielić się z Wami moimi wrażeniami.
Matylda
Matylda, tytułowa bohaterka powieści Dahla, jest bardzo sympatyczną i inteligentną dziewczynką. Niestety jej rodzice tego nie widzą i niezbyt interesują się córką. Zaniedbana dziewczynka całe dnie spędza, czytając książki. Pewnego dnia Matylda idzie do szkoły, gdzie pani Miodek, jej wychowawczyni, odkrywa potencjał dziewczynki. Niestety szkołą rządzi żelazną ręką dyrektorka, której ulubionym zajęciem jest… rzucanie uczniami. Dziewczynka wkrótce odkrywa w sobie specjalną moc, dzięki której może wraz z innymi dziećmi nadać niektórym dorosłym nauczkę. W tej klasyce literatury mrok przeplata się z humorem, a sprawiedliwości staje się zadość. Ostatnio Matylda została wydana w nowym tłumaczeniu Michała Rusinka z klasycznymi ilustracjami Quentina Blake’a.
| Tytuł | Matylda |
| Autor | Roald Dahl |
| Wydawnictwo | Trefl |
| WWW | https://www.trefl.com/matylda-97217 |
W 2010 powstała wersja musicalowa Matyldy, do której muzykę i libretto skomponował Tim Minchim, a scenariusz napisał Dennis Kelly. Premiera odbyła się w Stratford-upon-Avon, czyli mieście Szekspira, ale spektakl szybko zdobył popularność i przeniósł się na londyński West End. Musical dotarł też do Polski – można go zobaczyć w teatrach Kameralnym w Bydgoszczy oraz w Syrena w Warszawie.
Wkrótce zrealizowano film na jego podstawie w reżyserii Matthew Warchusa, który miałam przyjemność zobaczyć. Wybór reżysera nie był przypadkowy, ponieważ Warchus miał bogate doświadczenie związane z teatrem, dzięki czemu podołał trudnemu zadaniu przeniesienia sztuki na ekrany.
Matylda nie wpada w pułapkę filmowego realizmu. Zachowując ducha oryginału, postaci są przerysowane – noszą kolorowe kostiumy, zachowują się w charakterystyczny sposób czy są wyjątkowej postury. Z kolei ciekawe utwory Tima Minchina wpadają od razu w ucho i ożywiają bohaterów Dahla, a piosenkom towarzyszy dopracowana, energiczna choreografia.
Emma Thompson wciela się w rolę dyrektorki i mrozi krew w żyłach jako groźna miłośniczka rzutów młotem (lub dziećmi) o tubalnym głosie. Przez cały film kibicujemy Matyldzie granej przez Alishę Weir, która doskonale się sprawdza w swojej roli. Bardzo mi zaimponowali również pozostali młodzi aktorzy i tancerze, ponieważ doskonale dawali sobie radę podczas skomplikowanych choreograficznie scen.
Film jest równie zabawny jak wzruszający. Matylda uczy nas, że nie zawsze trzeba być grzecznym i warto się buntować przeciw niesprawiedliwości.
| Tytuł | Matylda: Musical |
| Reżyser | Matthew Warchus |
| Rok | 2022 |
| Gdzie obejrzeć? | Netflix |
Charlie i fabryka czekolady oraz Wonka
Pewnego dnia słynna fabryka Willy’ego Wonki ogłasza loterię – w 5 tabliczkach czekolady zostały ukryte złote kupony, dzięki którym można zwiedzić fabrykę wraz z jej ekscentrycznym właścicielem. Jeden bilet trafia do Charliego – sympatycznego, ale biednego chłopca. Wraz z dziadkiem Joe oraz czwórką innych dzieci i ich opiekunów Charlie poznaje sekretne sposoby produkcji legendarnych słodyczy – nieroztapiających się lodów czy włosianych toffi. Willy Wonka okazuje się być szalonym geniuszem, dowiadujemy się o jego małych pomocnikach, Umpa-Lumpasach, oraz o tym, że zbyt rozpieszczone czy łakome dzieci może spotkać kara…
| Tytuł | Charlie i fabryka czekolady |
| Autor | Roald Dahl |
| Wydawnictwo | Trefl |
| WWW | https://www.trefl.com/charlie-i-fabryka-czekolady-808365 |
Ostatnimi czasy na ekrany kin wszedł musical opowiadający o początkach kariery genialnego czekoladziarza – Wonka w reżyserii Paula Kinga. Poznajemy Willy’ego Wonkę jako wysoko aspirującego młodego twórcę słodyczy, który po latach podróży przybywa do miasta, aby zacząć sprzedawać swoje wyroby. Niestety szybko pakuje się w kłopoty w postaci ogromnych długów i niebezpiecznego kartelu czekoladziarzy…
Twórcy postawili przed sobą ambitne zadanie – zrobić musical dla dzieci, który nie ma literackiego pierwowzoru, chociaż głównym bohaterem jest postać z powieści Roalda Dahla. Jak zachować ducha twórczości Dahla i charakter postaci, jednocześnie tworząc coś nowego?
Produkcja była inspirowana pierwszą ekranizacją książki, Willy Wonka i fabryka czekolady, z 1971 roku w reżyserii Mela Stuarta. Kostiumy Willy’ego Wonki i Umpa-Lumpasów projektu Lindy Hemming przypominają wersje stworzone przez Helen Colvig. Zaś słuchając ścieżki dźwiękowej skomponowaną przez Joby’ego Talbota, przypomnimy sobie nuty utworów Lesliego Bricussse’a – w szczególności Pure Imagination oraz motyw towarzyszący Umpa-Lumpasowi.
Pomimo widocznych inspiracji warto zauważyć, że Willy zagrany przez Timothéego Chalameta jest nową odsłoną znanej nam postaci – zdaje się być sympatyczniejszy, wrażliwszy i naiwniejszy, a mniej złośliwy i bezwzględny niż książkowy oryginał oraz wersje Gene’a Wildera czy Johnny’ego Deppa. Ta zmiana zdaje się być zrozumiała, jako że w tym filmie to Willy Wonka jest głównym bohaterem, a nie drugoplanową postacią. Ekscentryczny charakter wynalazcy zostaje jednak zachowany, a przeciwwagę dla niego stanowi rozsądna Nitka (w tej roli Calah Lane). Dziewczynka podobnie, jak wielu głównych bohaterów Dahla jest sympatycznym i inteligentnym dzieckiem, które ma nieszczęście mieszkać u okrutnej pani Skrobisz. W roli tej podstępnej właścicielki hotelu i pralni występuje wspaniała Olivia Colman sprawiająca, że na dźwięk londyńskiego akcentu Cockney włosy stają mi dęba. Cały show skrada jednak Hugh Grant, który mimo krótkiego czasu na ekranie, doskonale wciela się w dystyngowanego Umpa-Lumpasa. Ponadto na planie Wonki znalazły się takie legendy brytyjskiej telewizji jak Rowan Atkinson, Matt Lucas czy Jim Carter.
Wonka zachwyca piękną scenografią i rekwizytami, które sprawiają, że ślinka cieknie, a także bardzo dobrym aktorstwem i błyskotliwym humorem. Piosenek Talbota przyjemnie się słucha, aczkolwiek szkoda, że nie usłyszeliśmy więcej głosów, a w szczególności uzdolnionych wokalnie Calah Lane czy Matta Lucasa. Myślę, że na Wonkę Paula Kinga warto udać się do kina całą rodziną.
| Tytuł | Wonka |
| Reżyser | Paul King |
| Rok | 2023 |
| Gdzie obejrzeć? | kino |